Blog

Prawa od A do Z

Zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego z OC sprawcy

Zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego z OC sprawcy – istotne orzeczenia oraz stanowisko doktryny.

1. Analizując przedmiotowe zagadnienie przede wszystkim należy mieć na uwadze Uchwałę (7 sędziów) Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 roku do sygn.. III CZP 5/11 – mającą zastosowanie do roszczeń poszkodowanych o zwrot poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego, którzy wykorzystują pojazdy mechaniczne dla celów prywatnych. 
Główne tezy tej uchwały sprowadzają się do następujących ustaleń:

  1. szkodę majątkową stanowią wydatki poniesione przez poszkodowanego na najem pojazdu zastępczego w okresie remontu uszkodzonego pojazdu albo przez okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione,
  2. refundacji podlegają wydatki rzeczywiście poniesione przez poszkodowanego na najem pojazdu zastępczego – czynsz najmu faktycznie zapłacony przez poszkodowanego lub niezaspokojony ale wymagalny,
  3. poszkodowany, który nie mógł odtworzyć możliwości korzystania z pojazdu mechanicznego przy pomocy innego, wolnego pojazdu, znajdującego się w jego posiadaniu i nadającego się do wykorzystania, to wydatkiem celowym i ekonomicznie uzasadnionym jest koszt najmu pojazdu zastępczego o zasadniczo podobnej klasie do pojazdu zniszczonego lub uszkodzonego, jeśli stawki czynszu najmu odpowiadają stawkom obowiązującym na lokalnym rynku, a poszkodowany korzystał z pojazdu zastępczego w czasie remontu pojazdu lub w okresie niezbędnym do zakupu innego samochodu do realizacji czynności życia codziennego,
  4. uprawnienie poszkodowanego, będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, do żądania zwrotu wydatków poniesionych na najem pojazdu zastępczego zostało powiązane z obiektywną potrzebą odtworzenia możliwości korzystania z uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu - brakiem innego, wolnego i nadającego się do wykorzystania pojazdu mechanicznego w mieniu poszkodowanego oraz autonomią woli poszkodowanego (zachowaniem się poszkodowanego), tj. wykorzystywaniem pojazdu zastępczego do realizacji czynności życia codziennego,
  5. korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu mechanicznego nie może być odtworzone przez wykorzystywanie środków komunikacji publicznej, albowiem w ocenie SN stanowią one odmienne sposoby korzystania z rzeczy, a co za tym idzie – nie można uzależniać refundacji kosztów najmu pojazdów zastępczego od konieczności wykazania przez poszkodowanego, iż nie mógł on skorzystać ze środków komunikacji miejskiej,
  6. zdaniem SN najem pojazdu zastępczego nie jest celowy i ekonomicznie uzasadniony, jeżeli poszkodowany posiada inny, wolny i nadający się do wykorzystania pojazd mechaniczny lub wynajmując pojazd zastępczy nie zamierza z niego korzystać lub nie korzystał w okresie naprawienia szkody,
  7. odszkodowanie z tytułu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego nie jest uwarunkowane tytułem własności do rzeczy. Uprawnionym do świadczenia odszkodowawczego z powyższego tytułu może być właściciel pojazdu lub jego posiadacz, legitymujący się tytułem prawnym do władania rzeczą, który to utracił możliwość korzystania z rzeczy wskutek czynu niedozwolonego,
  8. ubezpieczyciel może ponosić odpowiedzialność za poniesione wydatki również w przypadku opóźnienia w wypłacie odszkodowania za szkodę,
  9. nie jest dopuszczalne żądanie poszkodowanego o dostarczenie przez ubezpieczyciela pojazdu zastępczego, jako sposób naprawienia szkody wyrażającej się w zmniejszeniu wartości pojazdu wskutek jego uszkodzenia lub utracie jego wartości w wyniku całkowitego zniszczenia samochodu.

2. Równie ważna może okazać się argumentacja przedstawiona przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 lipca 2008 roku do sygn.. III CZP 62/08, w którym SN wskazał, iż pojęcie strat, jakie poszkodowany poniósł – w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. – obejmuje także niezaspokojone przez poszkodowanego, wymagalne zobowiązania na rzecz osoby trzeciej. Wobec powyższego – koszty najmu samochodu zastępczego, choć nie pokryte bezpośrednio przez poszkodowanego, mogą wchodzić w skład szkody, jaką poniósł w wyniku zniszczenia lub uszkodzenia pojazdu, a zatem – refundacji może podlegać czynsz najmu pojazdu zastępczego pokryty przez poszkodowanego lub niezaspokojony, ale wymagalny.

3. W ocenie Rzecznika Ubezpieczonych – do naruszenia zasady współdziałania stron dochodzi w następujących sytuacjach:

  1. wynajęcie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego po rażąco wygórowanych stawkach czynszu najmu,
  2. rezygnacja przez poszkodowanego z rozpoczętej naprawy pojazdu mechanicznego i dalsze wynajmowanie pojazdu mechanicznego do czasu udzielenia odpowiedzi na złożone odwołanie co do uprzednio określonego zakresu naprawy, jeśli obiektywnie zakres restytucji został należycie ustalony,
  3. wynajmowanie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego po spełnieniu świadczenia odszkodowawczego za szkodę całkowitą, przy jednoczesnym nie podejmowaniu żadnych działań zmierzających do zbycia pozostałości powypadkowych i nabycia innego pojazdu mechanicznego.

4. W ocenie Rzecznika Finansowego przedmiotem dowodu w zakresie wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych są następujące elementy:

  1. fakt spowodowania kolizji drogowej lub wypadku drogowego, za których odpowiedzialność gwarancyjną ponosi ubezpieczyciel (uznanie roszczenia za szkodę w pojeździe uczyni ten fakt bezspornym),
  2. utrata możliwości korzystania z pojazdu wskutek jego zniszczenia lub uszkodzenia,
  3. niemożność odtworzenia możliwości korzystania z pojazdu za pomocą innego, wolnego, nadającego się do wykorzystania pojazdu mechanicznego znajdującego się w posiadaniu poszkodowanego,
  4. fakt zawarcia umowy najmu pojazdu zastępczego,
  5. fakt korzystania z przedmiotu najmu w okresie remontu pojazdu, lub w okresie niezbędnym do zakupu innego,
  6. fakt spełnienia czynszu najmu i jego wysokość lub powstanie wymagalności.
  7. Ciężar dowodu w postępowaniu o zwrot poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego nie zawsze spoczywa na poszkodowanym. Dłużnik, który odmawia uczynienia zadość żądaniu wierzyciela zobowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że żądającemu świadczenie nie przysługuje. Jeśli zatem poszkodowany udowodnił fakty przemawiające za zasadnością jego roszczenia, to na dłużniku (zakładzie ubezpieczeń społecznych) spoczywać będzie ciężar udowodnienia faktów uzasadniających nieuznanie roszczenia lub zmniejszenie wysokości żądanego świadczenia odszkodowawczego. Pozwany w takim przypadku nie będzie miał obowiązku dowodzenia, że poniesione przez niego koszty nie były celowe i ekonomicznie nieuzasadnione.

5. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 21 listopada 2013 roku do sygn. III Ca 673/13 – podstawową funkcją odszkodowania jest kompensacja w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Oceny, czy poniesienie określonych kosztów mieści się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego należy dokonywać na podstawie indywidualnej sytuacji poszkodowanego i konkretnych okoliczności sprawy.

6. W Wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 7 sierpnia 2013 roku do sygn.. XII Ga 309/13 stwierdzono wprost, iż utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jego zniszcznia czy uszkodzenia stanowi szkodę majątkową. Niemożność korzystania z rzeczy np. z samochodu, który został uszkodzony i wymaga naprawy jest normalnym następstwem szkody, o której mowa w art. 361 § 1 k.c. powodującym obowiązek wypłaty odszkodowania. Samochód, jako środek komunikacji, jest dobrem popularnym, nie uznawanym za wyraz luksusu.

Powyższe rozważania jednoznacznie wykazują, iż zasadą jest obowiązek zapłaty przez zakład ubezpieczeń społecznych kosztów najmu samochodu zastępczego. Tym niemniej, muszą zostać zachowane okoliczności, takie jak np. brak innego pojazdu, z którego mógłby korzystać poszkodowany czy też np. celowość najmu pojazdu, które uniemożliwiałby dochodzenie zapłaty kosztów najmu pojazdu.

Please publish modules in offcanvas position.